Δευτέρα, 00:01 - 18/05/2020

  Tweet

Έτσι, κατά τον Μπράνκο Μιλανοβιτς, σήμερα αντιπαρατίθενται δύο καπιταλισμοί, ένα που δίνει μεγάλο βάρος στον ιδιωτική δραστηριότητα και στην καινοτομική της δύναμη και ο άλλος που στηρίζεται στο κράτος και την μονοκομματική πολιτική εξουσία.

Στη μια πλευρά υπάρχει ένα κράτος δικαίου με υψηλή κατά περίπτωση κοινωνική προστασία και στην άλλη η όποια κοινωνική πρόνοια συνοδεύεται από περιορισμένα ατομικά δικαιώματα και αυταρχισμό.

Σήμερα λοιπόν οι δύο καπιταλισμοί ανταγωνίζονται διεθνώς, αμφότεροι όμως αντιμετωπίζουν και εσωτερικές αντιφάσεις. Ιδιαίτερα δε, αντιπαράθεση υπάρχει στο εσωτερικό του αποκαλούμενου από τον Μ. Μιλανοβιτς «αξιοκρατικού καπιταλισμού», που είναι αυτός της καινοτομίας και του κράτους δικαίου. Και η αντιπαράθεση αυτή αφορά τον σιωπηρό ανταγωνισμό της χρηματοοικονομίας με την πραγματική οικονομία. Στην ουσία δε, πρόκειται για μια αντιπαράθεση νοεκεϋνσιανών οικονομολόγων, που μάλλον έχουν παρερμηνεύσει τον Τζων Μαίηναρντ Κέϋνς, με την Αυστριακή Σχολή οικονομικής σκέψης, όπως αυτή έγινε γνωστή από τους Φον Μίζες, Χάγιεκ, Καρλ Μένγκερ και Γιοζεφ Σουμπέτερ.

Η Σχολή αυτή ήταν η πρώτη που μέσω του Φρήντριχ φον Χάγιεκ αναφέρθηκε στον «νεοφιλελευθερισμό», που τότε, στην αρχή της δεκαετίας του 1940, δεν ήταν τίποτε άλλο απόν τον «Κεϋνσιανισμό». Με άλλα λόγια, ο Χάγιεκ θεωρούσε «νεοφιλελεύθερες» τις πολιτικές άκριτης νομισματικής επέκτασης που ακολουθούσα αρκετές δυτικές κυβερνήσεις, χωρίς να υπάρχει το ανάλογο αντίκρυσμα στην πραγματική οικονομία.

Πολύ πριν τον Έντμουντ Φέλπς και άλλους νομπελίστες οικονομολόγους, οι Χάγιεκ, Μίζες, Γκάρυ Μπέικερ και άλλοι είχαν ασκήσει κριτική στις κεϋνσιανές στρατηγικές, όχι γιατί αμφισβητούσαν τη Γενική θεωρία του μεγάλου Βρετανού οικονομολόγου, αλλά επειδή αυτή παρερμηνευόταν χονδροειδώς από μια ολόκληρη γενιά μεταπολεμικών δυτικών οικονομολόγων. Κυρίως δε παρερμηνεύονταν οι τοποθετήσεις του για τα περίφημα «ζωικά πνεύματα», χωρίς να ληφθούν υπόψη οι προσδοκίες των καταναλωτών και άλλων φορέων της οικονομίας.

Έτσι, λοιπόν, όταν ξέσπασε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση, με το κόστος της ενέργειας να τινάζεται στα ύψη και το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα να πλημμυρίζει πετροδολάρια που αναζητούσαν προσόδους, η Δύση άρχισε να δίνει έμφαση στη χρηματοοικονομία, γιατί όσο πιο ελεύθερα κυκλοφορούσαν τα πετροδολάρια, τόσο πιο εύκολη ήταν η εφαρμογή πολιτικών ενισχύσεων της κατανάλωσης και καταπολέμησης της ανεργίας με δανεικό χρήμα.

Αυτή η εξέλιξη ανέτρεψε πλήρως τους τρόπους παραγωγής πλούτου στον καπιταλιστικό κόσμο και στο εσωτερικό του έφερε στο προσκήνιο νέους κανόνες δημοσιονομικής διαχείρισης και επιχειρηματικών πρακτικών. Σταδιακά έτσι, η πραγματική οικονομία, έχανε έδαφος προς όφελος της χρηματοπιστωτικής οικονομίας. Παράλληλα, στο εσωτερικό των μεγάλων επιχειρήσεων αλλάζουν και οι ιεραρχικές δομές, με τους μετόχους και τους χρηματοοικονομικούς μάνατζερ να έχουν το πρώτο χέρι.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ από την άποψη αυτή, τα λόγια που μου είπε το 1980 ο Κούρτ Νίκολιν, κορυφαίος τότε Σουηδός βιομήχανος και επικεφαλής της πανίσχυρης ASEA. «Οι τοπ μάνατζερ δεν ενδιαφέρονται πια ούτε για την παραγωγή, ούτε για το προϊόν. Κυνηγούν εύκολα κέρδη στις χρηματαγορές, από τις οποίες αντλούν και γρήγορο χρήμα. » Αυτές οι τελευταίες εξάλλου, υποχρεώνουν την ASEA λίγα χρόνια αργότερα να συγχωνευθεί με την Brown Boveri για να προκύψει ο ενεργειακός και όχι μόνον όμιλος ΑΒΒ. Από την αρχή έτσι της δεκαετίας του 1980,η χρηματοοικονομία κυριαρχεί διεθνώς, προάγει την παγκοσμιοποίηση και αλλάζει ένα ολόκληρο γεωπολιτικό τοπίο. Η παγκόσμια κυκλοφορία κεφαλαίων ανάγεται στην πρώτη πηγή παραγωγής πλούτου, υπό συνθήκες απίθανης ταχύτητας.

Στις μέρες μας, η πανδημία και η οικονομική κρίση που προκλήθηκε από αυτήν, οδηγούν τις κυβερνήσεις και κατ΄ επέκταση την χρηματοοικονομία σε έκδοση απίστευτων ποσοτήτων χρήματος, που στη συνέχεια θα κάνει εξόχως δύσκολες τις κεϋνσιανές πολιτικές τόνωσης της ζήτησης. Ήδη, έγκυροι χρηματοοικονομικοί κύκλοι παρατηρούν υπό το φως γεγονότων τις τελευταίες ημέρες, ότι μεταξύ της πραγματικής οικονομίας και των χρηματαγορών υπάρχει ασυμφωνία η οποία προκαλεί εύλογα ερωτήματα. Και τούτο διότι η ανασύνταξη των χρηματαγορών παρά την ραγδαία άνοδο της ανεργίας, την πτώση των επιχειρηματικών κερδών και τις μειώσεις των αμοιβών, είναι αδικαιολόγητη και ενδεικτική ανορθολογισμού. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι πιο απαισιόδοξοι παρατηρητές αναλυτές, εκτιμούν ότι η τακτική των κεντρικών τραπεζών να εκδίδουν χρήμα ερήμην της πραγματικής οικονομίας, θα μπορούσε, στο όνομα του κατά Χάγιεκ «νεοφιλελευθερισμού’ να διαλύσει κάθε φιλελεύθερη πτυχή της πραγματικής οικονομίας. Και στην περίπτωση επαλήθευσης παρόμοιου σεναρίου, εκ των γεγονότων πλέον, θα ακολουθούσε και η κατάρρευση της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Μήπως αυτός είναι και ο στόχος δυνάμεων που ιστορικά έχουν κάποιες ρεβάνς να πάρουν;

Αθανάσιος Χ. Παπανδρόπουλος – European Business Review